Yüzyıl Savaşları



Yüzyıl Savaşları

Yüzyıl Savaşları on dört ve on beşinci yüzyıllarda İngiltere ve Fransa krallıkları arasında belirli aralıklarla devam eden savaşlar. Bu iki krallık arasında 12. yüzyıldan sonra, İlk Yüzyıl Savaşı olarak adlandırılan savaş olmuş ve 1259 Paris Antlaşması ile geçici olarak barış sağlanmıştı. Asıl Yüzyıl Savaşları olarak adlandırılan mücadele 1337-1453 yılları arasında meydana geldi.[1]
Çatışmanın geçmişi 400 yıl öncesinde 911'de bulunur, Carolingion Charles The Simple (18 Eylül 879-7 Ekim 929)(Simple (basit) diye adlandırılıyordu); Carolingion Hanedanlığı'nın bir üyesiydi. Fransa'yı Kral olarak (veya batı Fransa) 883-922/923 e kadar yönetti.), Viking Rollo'nun (Vikingler'in ilk Kralı 860-932) krallığının Normandiya kısmına yerleşmesine izin verdi. 1066'da Normanlar savaşta William'ın komutası altındaydılar. Ve İngiltere'yi zaptettiler. Anglo-Saxon liderliğini Hasting savaşında yenerek. Daha sonra yeni bir Anglo-Norman güc yapısını kurdular. Gelecekteki Rollo ile başlayan olayları kaydetmek önemlidir. Norman lider Fransa Kralı'nın vasalı idi;daha sonra onlar İngiltere Kralı olsalar bile.

İngiltere'de anarşi olarak bilinen,takip eden bir savaş ve huzursuzluk döneminde (1135-1154) Anglo-Norman Hanedanlığını Angevin kralları başarı ile sonuçlandırıyordu.Gücün en yükseğinde Angevin'ler Normandy ve İngiltere'yi yanısıra Maine, Anjou, Touraine, Gaskonya, Saintogne ve Akitanya'yı kontrol ediyorlardı. Böyle toprak kalabalığı bazen Angavin İmparatorluğu olarak biliniyordu. İngiltere kralı hala Fransa kralının vasalı idi. Doğrudan doğruya pekçok Fransa toprağını yönetiyordu o zaman Fransa kralından başka. Bu durum sürekli çatışma sebebi idi.Fransa bu durumu bir dereceye kadar savaşla çözdü: Normandy'nin zaptı (1214), Saintogne savaşı (1242) ve sonuncusu Saint-Sardos savaşı (1324).

Bu suretle kıtadaki nüfüsu azaltılan İngiltere'ye Gaskonya'nın küçük bir bölgesi kaldı. Ve Norman sarayını mücevherleri tamamiyle kayboldu. Erken 14. yüzyıla kadar pekçok İngiliz aristokrat büyük babalarının ve onların babalarının zengin kıta bölgesinde kontrole sahip olduğunu hala hatırlıyorlardı. Ve onlar burayı atalarının yurdu olarak kabul ediyorlardı. Bu toprakların mülkiyetini tekrar elde etmeyi motive ediyordu.[2]
Kendine özgü olaylar savaşın Fransa'da yer almasına sebep oluyordu. Direct Capetian krallığı ortaçağın en uzun devam eden hanedanlığı idi. Sülale bozulmadan devam ediyor krallar bu sürekliliği başarıyordu. 1314'de Direct Capetian kralı IV. Philip (1268-29 Kasım 1314) üç erkek mirasçı X. Louis, V. Philip ve IV. Charles bırakarak öldü. En yaşlı oğul ve mirasçı, X. Louis 1316'da öldü. Arkasında kendisinden sonra doğan biricik oğlu I. John, ki doğumdan sonra aynı yıl içinde öldü. Ve bir kız evlat Joan ki onun babalık kaynağı şüpheliydi.

Philip'in tahta gelmesinden sonra,İngilizler hala Gaskonya'yı kontrol ediyordu. Gaskonya çok faydalı olan tuz ve şarap üretiyordu. O zaman zeamet (tımar) dan ayrı idi. İngiliz toprağında olmasına rağmen Fransız tacını tutuyordu. Onun mülkiyeti iki kral arasında bir savaş kemiği idi. VI. Philip, Edward'ın tanımasını bağımsızlık olarak talep ediyordu. Edward ise babasının kaybettiği toprakları geri almak istiyordu. 1329'daki uzlaşma her iki tarafı da memnun etmedi. Yurtta çeşitli problemlerle yüz yüze gelerek, Edward Philip'i Fransa kralı olarak kabul ediyordu. Ve kendisinin Fransa tacındaki hakkınfan vazgeçiyordu. Gerçekte İngiliz'ler Gaskonya'yı tutuyordu. 1333'de III. Edward, II. David of Scotland (II. David, 5 Mart 1324-22 Şubat 1371, İskoç Kralı) ile şavaşa gitti. Fransa Auld Alliance (İskoçya-Fransa birliği, bu birlik özellikle İngiltere'ye karşı olmaya amaçlıyordu. İlk defa böyle bir anlaşma Paris'te 23 Ekim 1295'de imzalandı) birleşmesi altında idi. Ve İskoç Bağımsızlığı'nın İkinci Savaşı (Second War of Scottish Independence) başladı. Fransa Bayrağı FransaPhilip, Birleşik Krallık Bayrağı Birleşik Krallık dikkatini kuzey tarafa yoğunlaştırdığında, Gaskonya'yı tekrar elde etme fırsatını gördü. Mamafih savaş çabuk bir şekilde İngiltere tarafı için başarı idi. Ve David, Fransâ'ya kaçmaya zorlandı. Kral Edward ve Edward Balliol (yaklaşık 1282-1364 kısa süreli İskoç kralı) tarafından Temmuzda Halidon Tepesi Savaşı'nda (Battle of Halidon Hill) yenilmesinden sonra. 1336'da Philip, David'i İskoç tahtına tekrar getirmek için ve aynı zamanda Gaskonya'yı da ele geçirmek amacıyla plan yapıyordu.[2]
Genel olarak 1337'de başlayıp 1453'te bittiği kabul edilen Yüz Yıl Savaşları, görünürde feodalite ve hanedan savaşlarıydı. Feodal nitelikteydi, çünkü İngiltere kralı aynı zamanda Arquitania dükü olduğundan, Arquitania'daki uyrukları dükle bir sorunları olduğunda onun süzerenine, yani Fransa kralına başvurabiliyorlardı. Hanedan çatışmalarının temelinde ise, Fransız baronlarının, Fransa kralı IV.Charles'ın ölümünden sonra yerine İngiltere kralı III.Edward'ı değil, VI.Philippe'i seçmeleri yatıyordu. Fransa'nın toprakları olan, ama ekonomilerinin temeli İngiliz yününe dayanan Arquitani ve Flandr'daki olaylar, sonunda 1294'ten itibaren iki ülke arasındaki gerginliği iyice arttırdı. Babası II.Edward'ın öldürülmesinden sonra kral ilan edilen III.Edward, annesi İsabella of France'ı sürgüne gönderdi ve sevgilisi olan Mortimer'ı idam ettirdi (1330). Daha sonra da, Fransa kralı IV.Philippe'in anne tarafından dedesi olmasına dayanarak Fransa tahtı üzerinde hak iddia etti; böylece Yüz Yıl Savaşları patlak verdi.[3]
Paris Antlaşmasından beri Fransa ve İngiltere kralları, Aktinya için devamlı mücadele halindeydiler. Fransa kralı İngiltere kralına tabiydi. İngiltere Kralı Üçüncü Edvard’ın annesi, Fransa Kralı Üçüncü Filip (Philippe)in kızıydı. Fransa’da krallık, 1328’de Kapetler Hanedanından Valois Hanedanına geçince, Üçüncü Edvard, yeni Fransa Kralı Altıncı Filip’e vasal olmayı reddedip, Fransa tahtına geçmek isteyince, mücadele yeni bir yön kazandı. Böylece iki krallık arasında savaş yeniden başladı. 1345’e kadar sönük bir şekilde devam eden çatışmalar, bu tarihten îtibaren kızıştı. Fransa’da cereyan eden savaşlarda İngilizler, birçok yerde Fransızları yendiler. Üçüncü Edvard, Fransız süvarilerini Greey’de bozguna uğrattıktan sonra Kale (Calais) şehrini ele geçirdi (1347). Bu savaşlar sırasında çıkan veba salgını dolayısıyla çok sayıda insan öldü. Savaşa bir süre ara verildiyse de anlaşma sağlanamadığı için 1355’te yeniden başladı. Fransızlar yine ağır yenilgiye uğradılar ve Kral İkinci Jean esir düştü. Naib seçilen veliaht Şarl (Charles) zamanında Fransa, karışıklık içerisinde kaldı. Düzeni yeniden sağlayan veliaht, 1360’ta ağır şartlı bir antlaşma imzalayarak Fransa tahtını babasına, bir kısım yerleri ise İngiltere kralına bırakmak zorunda kaldı.[1]
İlk saldırıyı başlatan İngiliz orduları Crécy'de Fransızları yendi (1346) ve Calais'yi ele geçirdi. Poitiers'de bir zafer daha kazanan (1356) İngilizler, Fransa Kralı II.Jean'ı esir aldılar. Çaresiz kalan Fransızlar 1360'taki Brétigny Antlaşması'yla çok büyük topraklar kaybettiler.[3] Babası İkinci Jean’ın ölümü ile tahta çıkan oğlu Beşinci Şarl’ın on altı yıllık saltanatı, Fransızların toparlanmasını sağladı. 1369’da başlayan çarpışmalarda, daha çok çete savaşları yapan Fransızlar, İngiliz ordularını birer birer yok ederek, daha önce kaybedilen yerlerin birçoğunu geri aldılar. 1380-1413 yılları arasında, her iki devlette iç karışıklıklar çıktığından savaş olmadı. Tahta çıkan Kral Altıncı Şarl’ın bir süre sonra delirmesi üzerine Fransa iki partiye ayrıldı ve ülkede iç savaş başladı. Bundan dolayı Fransa’da, bu barış döneminde kuvvetli bir yönetim kurulamadı.[1]
II. John, oğlu I. Louis i kendi lehine İngiltere'ye esir olarak göderdiğinde o 1362 yılında kaçtı. II. John şövalye gibi kendisini teslim etti ve İngiltere'de tutsaklığa döndü. 1364 yılında onuruyla tutsak olarak öldü. Ve V. Charles (Fransa) (21 Ocak 1338- 16 Eylül 1380) 1364 yılından ölene kadar Fransa kralı) Fransa kralı olarak onun yerine geçti.

Brétigny Antlaşması Edward'ın Fransa tacındaki onun hak iddialarını tanımaz yaptı. Aynı zamanda o Aquitaine 'de topraklarını büyük bir şekilde genişletiyordu. Ve Calais'i zapt etmesini teyid ediyordu. Gerçekte, Edward Fransa tacındaki hak iddiasından asla vazgeçmedi. Ve Charles tahta çıkar çıkmaz Edward'ın yeni toprağını tekrar geri alarak özel bir durum yaptı. 1369 yılında, sudan sebeble III. Edward Brétigny Antlaşması koşulları yerine getirmeyi başaramanıştı, Charles bir defa daha savaş ilan ettti.[2]
V.Charles döneminde, krallık orduları komutanı Bertrand du Guesclin'in önerisiyle benimsedikleri yeni stratejiye göre, İngilizlerle çarpışmaktan kaçınarak ve sırayla kuşatma harekatı yürüterek, kaybettikleri toprakların hemen hepsini 1374'ten önce geri aldılar. Prensle arasındaki mücadeleyi fırsat bilen İngiltere kralı V.Henry yeniden Fransa üzerine yürüdü ve Agincourt Savaşı'nı (1415) kazanarak Normandiya'yı aldı.[3]
İç buhranlarını daha erken halleden İngiliz Kralı Beşinci Henri (Henry), Fransa’nın bu karışık durumundan faydalanmak için harekete geçti. 1415’te Normandiya’ya çıkan Henri, Fransızları ağır bir yenilgiye uğrattı. Fransız ileri gelenlerinin birçoğu öldü veya esir düştü. 1422’de Beşinci Henri ve Altıncı Şarl öldüler. Beşinci Henri’nin oğlu Altıncı Henri, Paris’te Fransa kralı îlan edildi. Bu tarihten îtibaren altı yıl içinde İngilizler, Loire Irmağına kadar bütün Kuzey Fransa’yı ele geçirdiler. Bu sıralarda Altıncı Şarl’ın oğlu Yedinci Şarl’ın krallığını îlan etmesi, yeni karışıklıklıklara yol açtı. İngilizler, 1428’den sonra Loire ötesindeki bölgelerin anahtarı sayılan Orleans şehrini kuşattılar. Bu kuşatma sırasında kuvvet dengesi yeniden değişti ve Yüzyıl Savaşlarının Fransa’nın zaferiyle sonuçlanacak son safhası başladı. Lorenli köylü bir kız olan ve dînî hislerle hareket ederek, İngilizleri ülkeden çıkarma görevi aldığına inanan Jan Dark (Jeane d’Arc)ın Orleans’ı kurtarması, Fransa’da millî hissin güçlenmesine sebep oldu. İngilizleri Patay’da mağlup eden Jan Dark, Yedinci Şarl’ı Reims’te tahta çıkardı. Jan Dark, Paris’i kurtarma teşebbüsünde muvaffak olamıyarak esir düştü. Uzun süren bir muhakemeden sonra 1431’de canlı olarak yakılması, Fransa’da milliyetçilik hislerini körükledi. Kendi aralarındaki anlaşmazlıklara son veren Fransız halkı, Yedinci Şarl’ın etrafında birleşerek İngilizlere karşı ayaklandılar. Yedinci Şarl, merkezî ve mahallî idareyi, maliyeyi ve orduyu yeniden düzenledikten sonra kaybedilen yerleri geri almak için harekete geçti. 1436’da Paris, 1441’de Champagne, 1450’de Maine ve Normandiya, 1453’te Guyenne, İngilizlerin elinden alındı. Yalnız İngiltere’ye yakın olan Kale şehri onların elinde kaldı. Böylece savaş sona erdi. Ancak iki devlet arasında sulh, Ağustos 1475’te imzalandı.[1]
VI.Charles'ın imzalamak zorunda kaldığı Troyes Antlaşması'na (1420) göre, Fransa tahtının varisi V.Henry'nin oğlu VI.Henry olacaktı. Lorraine'li genç bir kızın, Jeanne d'Arc'ın inancı ve coşkusuyla yeni bir güç kazanan Fransız orduları Orléans'ı kurtardılar ve Reims'de veliaht VII.Charles'a taç giydirdiler. Jeanne d'Arc'ın İngilizler tarafından diri diri yakılmasından (1431) sonra kral, İngiltere'nin müttefiki Bourgogne ile Arras Antlaşması'nı (1435) imzaladı, orduda reform yaptı ve güçlü bir topçu sınıfı kurdu. Bu sayede Fransızlar sırasıyla Paris'i (1436), Normandiya'yı (1450) ve Arquitania'yı (1453) geri aldılar. Böylece, herhangi bir anlaşma imzalanmadan savaş fiilen sona ermişti.[3]
Yüzyıl Savaşlarının Sonuçları

Yüzyıl Savaşlarının çok önemli sonuçları oldu. En başta, her iki devlet, savaştan çok büyük zarar gördü. Fransa yıkılıp yakıldığından ülkede yoksulluk arttı. Savaşlarda derebeylerin çoğu öldüğü için krallık otoritesi güç kazandı. Bu savaş aynı zamanda Avrupa’da bir devletin sömürge durumuna getirilemeyeceğini ortaya koydu.

Yüzyıl Savaşlarının Osmanlı tarihi için de önemi vardır. İngiltere ve Fransa’nın uzun süre savaşmaları, Osmanlıların Balkanlarda ilerlemelerini kolaylaştırdı. Öte yandan, 1402 Ankara Savaşından sonra parçalanan Osmanlı Devleti, yine bu mücadele dolayısıyla Avrupa tarafından önemli bir saldırıya maruz kalmadı.[1]
Kaynaklar

[1] http://ansiklopedi.turkcebilgi.com/Yüzyıl_Savaşları
[2] http://tr.wikipedia.org/wiki/Yüz_Yıl_Savaşı
[3] www.wardom.org/yuzyil-savaslari-t130118.html