Megreller ve Megrelya

Megreller ve Megrelya

Megreller

Megreller (Megrelce: მარგალეფე / Margalepe; Gürcüce: მეგრელები / Megrelebi; Svanca: mÓ™zan; Abhazca: AgÓ™rwa), Gürcistan'daki etnik ve etnografik topluklardan biridir. Çoğunluğu, ülkenin tarihsel bölgelerinden biri olan Megrelya'da yaşar. Önemli bir Megrel nüfusu da başkent Tiflis'te ve Abhazya'da yerleşiktir. 1990'ların başında, Gürcü-Abhaz savaşı sırasında, ayrılıkçı yönetim tarafından Abhazya'dan göç ettirilen halkın yaklaşık 180.000-200.000 kadarı Megrel'di.^[1]

Tahmini nüfus 1.500.000 500.000. Güney Kafkasya, batı Gürcistan'ın alçak arazilerinde yaşarlar. Kendilerine Margali, ülkelerine Samargalo adını verirler. Megrelce Sovyet yönetiminde 20'li ve 30'lu yıllar arasında okullarda, yayınlarda, kitaplarda kullanılmıştır. Bugün de Gürcistan'da Megrelce çıkan birkaç yayın vardır. Resmi olarak Lazca ile Zan adlı bir dil grubunda kabul edilir, iki dil arasında anlaşma zor olsa da mümkündür (özelikle de Lazca'nın Hopa şivesi'yle Megrelce'nin Zugdidi şivesi arasında anlaşma oldukça ileri seviyededir). Yazılı edebiyatı kardeş dili Lazca gibi gelişmemiş olan Megrelce'nin yazımında Gürcü Alfabesi kullanılır.Gürcü-Ortodoks Kilisesi'ne bağlı Hıristiyan'dırlar. Stalin döneminin ünlü devlet adamı L.Beria, ünlü müzisyen Katie Melua, Gürcüce'nin büyük şairi Konstantin Gamsakhurdia, bağımsız Gürcistan'ın Şeverdnadze tarafından devrilen ilk cumhurbaşkanı Zviad Gamsakhurdia, basketbolcu Zaza Pachulia da Megrel'dirler. Megrelce, Gürcistan'ın konuşucu sayısı açısından ikinci büyük dilidir. Didou Nana önemli bir Megrel türküsüdür. Megreller, şarap konusunda uzmandırlar.^[2]



Megrelya

Samegrelo (Megrelce: სამარგალო- (Samargalo), Gürcüce: სამეგრელო), Gürcistan'ın batısında, tarihsel bölgelerden biridir. Eskiden Odişi olarak adlandırılıyordu. Samegrelo'nun kuzeybatısında Abhazya, kuzeyinde Svaneti, doğusunda İmereti, güneyinde Guria ve batısında Karadeniz yer alır. Bölgenin yerli halkı Megreller, Güney Kafkasyalı halklarından biridir ve Megrelce konuşurlar; ama yazılı dil Gürcüce'dir.

Yönetim bölgesi olarak Megrelya, kuzeyindeki Svaneti bölgesiyle birlikte Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesini oluşturur ve bu bölgenin yönetsel merkezi Zugdidi kentidir. Eski çağlarda Samegrelo, Kolha veya Kolhis'in (M.Ö. 9 6. yüzyıllarda) ve Egrisi'nin (M.Ö. 4. İ.S. 6. yüzyıl) bir parçasıydı. 11 16. yüzyıllar arasında birleşik Gürcüstan Krallığı'nın içinde yer aldı. 16. yüzyıl ile 1857 arasında Samegrelo Prensliği olarak varlığını sürdürdü ve bu prensliğin yöneticileri Dadiani ailesiydi. Prenslik, Osmanlı İmparatorluğu koruması altında bulunuyordu. 1803 yılında, Çar ve Megrel prensi Grigol Dadiani arasında yapılan bir anlaşmayla prenslik Çarlık Rusya'sının koruması altına girdi. 1857'de Çarlık yönetimi prensliğin varlığına son verdi. 1918-1921 arasında Samegrelo, Demokratik Gürcüstan Cumhuriyeti'nin bir parçasıydı. 1921'de Gürcüstan Sovyet yönetimine katıldı.

9 Nisan 1991'de bağımsızlığını ilan eden Gürcüstan'ın ilk devlet başkanı Zviad Gamsahurdia bir Megrel idi. Gamsahurdia'nın bir darbeyle devrildiği Kasım 1991'den Ocak 1992 tarihine kadar Samegrelo iç savaşa sahne oldu. Savaş Gamsahurdia'nın yenilgisiyle sonuçlandı ve Eduard Şevardnadze (1992 2003) devlet başkanı oldu. Abhazya'daki savaşta etnik temizlik uygulanarak yerlerinden edilen Gürcülerin (çoğunluğu Megreller) göçü sırasında Samegrelo istikrarsız bir bölge haline geldi. 2004'te devlet başkanı seçilen Miheil Saakaşvili, Abhaz yönetimine karşı mücadele eden Megrel grupları silahsızlandırdı ve bölgedeki sorunun çözümü için barışçıl girişimler başlattı.^[3]

Dil

Megrellerin çoğunluğu iki dillidir ve Megrelce ve Gürcüce'yi bir arada konuşur, ancak yazı dilleri sadece Gürcüce'dir. Megrelce , kuzey-batı (Zugdid-Samurzakan) ve güney-doğu (Senaki) olmak üzere iki ana diyalekte ayrılır. Lazca ve Megrelce birbirine yakın dillerdir.^[1]

Tarih

Megrellerin Kolheti uygarlığına uzana köklü bir geçmişleri vardı. Megrelya, ortaçağlardan itibaren uzun dönem ayrı bir prenslikti. Gürcistan'da Sovyet yönetiminin kurulmasından sonra, Megreller 1930'lara değin nüfus sayımlarında ayrı halk olarak sayıldılar. Daha sonraki sayımlarda Gürcü (Kartveli) olarak yazıldılar.

Sovyet dönemi sonrasındaki bağımsız Gürcistan'ın ilk devlet başkanı olar Zviad Gamsahurdia (1939-1993) bir Megrel'di. 1992'deki Tiflis'te başlayan iç savaşta iktidardan indirildi ve yerine Eduard Şevardnadze devlet başkanı oldu. Bu sırada Samegrelo da iç savaşa sahne oldu.^[1]

Kaynaklar

[1] http://tr.wikipedia.org/wiki/Megreller
[2] www.turkcebilgi.com/megreller/ansiklopedi
[3] http://tr.wikipedia.org/wiki/Megrelya