Divan Edebiyatının Nazım Şekilleri
Nazım Birimi Beyit Olanlar
Gazel
Güzellik, aşk, kadın, şarap gibi konuları işleyen nazım türüdür. Araplarda Farslara onlardan da Türklere geçmiştir. Gazelin ilk beytine “matla”, son beytine “makta” denir. Makta beytinde şairin mahlası(takma adı) kullanılır. En güzel beytine "beyt’ül gazel" ya da "şah beyit" denir. Gazelin bütün beyitlerinde aynı konu işleniyorsa buna "yek-ahenk gazel" denir. Bütün beyitler aynı söyleyiş güzelliğine sahip ise buna "yek-âvâz gazel" denir. Kafiye şeması: “aa,ba, ca da...” şeklindedir. En az beş en fazla on beş beyitten oluşur. Konu birliği yoktur. Her beyit başka bir konudan bahsedebilir. Dize sonlarındaki uyaklardan başka dize ortalarında da uyak bulunan gazellere musammat gazel denir. Türk edebiyatında Fuzûli,Bâki, Nedim en tanınmış gazel şairleridir.
Kaside
Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan şiirlere denir. En az 33 en fazla 99 beyitten oluşur.
Kafiye düzeni gazelle aynıdır. İlk beytine matla, son beytine makta, şairin adının bulunduğu beyte taç beyit adı verilir.
Kaside: nesip-girizgâh-methiye-tegazzül-fahriye-dua bölümlerinden oluşur.
Nesib: Kasidenin giriş bölümüdür.
Girizgah: Konuya giriş niteliğinde olan bölümdür.
Methiye: Övülecek olan kişinin yüceliklerinin sıralandığı bölümdür.
Fahriye: Şairin kendini övdüğü kısımdır.
Tegazzül: Şair bu bölümde bir gazele yer verir.
Dua: Övülen kişinin başarısı için Allah’a dua edilir.
Konularına Göre Kasideler
1. Tevhid: Allah’ın birliğini anlatan kasidelere denir.
2. Münacat: Allah’a dua etmek ve yalvarmak için yazılanlara denir.
3. Methiye: Herhangi bir şahsı övmek için yazılanlar denir.
4. Naat: Peygamberleri övmek için yazılanlara denir.
5. Hicviye: Birini eleştirmek için yazılanlara denir.
6. Mersiye: Ölen birinin arkasından yazılanlara denir.
Edebiyatımızda kaside türünün en güzel örneklerini Nef’i vermiştir. Onun Siham-ı Kaza adlı kasidesi bu türün en meşhur örneğidir.
Mesnevi
Beyit sayısı sınırsızdır.
Konu sınırlaması yoktur. Genellikle savaş, aşk,tarihi olaylar,dinî olaylar gibi konular işlenir. Mesneviler o dönemde roman ve hikaye türünün yerini tutuyordu. Her beyit kendi arasında kafiyelidir. Uyak düzeni aa, bb,cc,dd,ee,… şeklinde devam eder. Bir şehrin güzelliğini anlata mesnevilere şehrengiz denir.
Türk edebiyatındaki ünlü mesneviler şunlardır:
1. Fuzuli- Leyla ile Mecnun
2. Şeyh Galip- Hüsm ü Aşk
3. Şeyhi-Harname
4. Ahmedi-İskendername
5. Nabi- Hayrabat
6. Süleyman Çelebi-Mevlid
7. Mevlana- Mesnevi
Nazım Birimi Dörtlük Olanlar
Rubai
Kafiyelenişi aaxa şeklindedir. Aruzun belli kalıplarıyla yazılır. Hayatın anlamı ve hayat felsefesi,dünyanın nimetlerinden yararlanma ve ölüm gibi konular işlenmiştir. İran edebiyatına ait olan bu türün en büyük şairi Ömer Hayyam’dır. Türkçe rubailerin en güzel örneklerini Yahya Kemal vermiştir.
Tuyuğ
Divan edebiyatına Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir. Felsefi konular işlenmektedir. Kadı Burhanettin’in tuyuğları meşhurdur. Uyak düzeni rubai gibidir. Fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbıyla yazılır.
Şarkı
Besteyle okunmak için yazılan ve dörtlüklerden oluşan nazım biçimidir. Dörtlük sayısı 3ile 5 arasında değişir. Birinci dörtlükte 2. ve 4. dizeler diğer dörtlüklerde 4. dizeler aynen tekrarlanır. Buna nakarat denir. Türklerin divan edebiyatına kazandırdığı bir türdür. Aşk ,sevgi,günlük hayat gibi konular işlanir. Halk deyişlerine ve söyleyişlerine yer verilir. Şarkı türünün ilk kullanıcısı ve en önemli temsilcisi Nedim’dir. Yahya kemal de bu türü ustalıkla kullanmıştır.
Diğer Türler
Terkib-i Bent
Bentlerle kurulmuş olan bir nazım şeklidir.
Her bent 7 il 10 beyitten oluşut.
Bent sayısı 5 ile 15 arasındadır.
Bentleri birbirine bağlayan beyitlere vasıta beyti denir.
Şairin toplumsal ve felsefi konulardaki düşünceleri konu olarak işlenir.
Terkib-i Bent türünün en önemli ismi Bağdatlı Ruhi’dir.
Türk edebiyatında bu türün en önemli ismi Ziya Paşa’dır.
Terci-i Bent
Terkib-i bente benzer. Yalnız burada bentler arasındaki vasıta beyti aynen tekrarlanır. Konu da daha çok Allah’ın kudreti,kainatın sırları ve kainatın zıtlıkları gibi konulara yer verilir. Bu türün de Türk edebiyatındaki en önemli temsilcisi Ziya Paşa’dır.
Nazım Birimi Beyit Olanlar
Gazel
Güzellik, aşk, kadın, şarap gibi konuları işleyen nazım türüdür. Araplarda Farslara onlardan da Türklere geçmiştir. Gazelin ilk beytine “matla”, son beytine “makta” denir. Makta beytinde şairin mahlası(takma adı) kullanılır. En güzel beytine "beyt’ül gazel" ya da "şah beyit" denir. Gazelin bütün beyitlerinde aynı konu işleniyorsa buna "yek-ahenk gazel" denir. Bütün beyitler aynı söyleyiş güzelliğine sahip ise buna "yek-âvâz gazel" denir. Kafiye şeması: “aa,ba, ca da...” şeklindedir. En az beş en fazla on beş beyitten oluşur. Konu birliği yoktur. Her beyit başka bir konudan bahsedebilir. Dize sonlarındaki uyaklardan başka dize ortalarında da uyak bulunan gazellere musammat gazel denir. Türk edebiyatında Fuzûli,Bâki, Nedim en tanınmış gazel şairleridir.
Kaside
Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla yazılan şiirlere denir. En az 33 en fazla 99 beyitten oluşur.
Kafiye düzeni gazelle aynıdır. İlk beytine matla, son beytine makta, şairin adının bulunduğu beyte taç beyit adı verilir.
Kaside: nesip-girizgâh-methiye-tegazzül-fahriye-dua bölümlerinden oluşur.
Nesib: Kasidenin giriş bölümüdür.
Girizgah: Konuya giriş niteliğinde olan bölümdür.
Methiye: Övülecek olan kişinin yüceliklerinin sıralandığı bölümdür.
Fahriye: Şairin kendini övdüğü kısımdır.
Tegazzül: Şair bu bölümde bir gazele yer verir.
Dua: Övülen kişinin başarısı için Allah’a dua edilir.
Konularına Göre Kasideler
1. Tevhid: Allah’ın birliğini anlatan kasidelere denir.
2. Münacat: Allah’a dua etmek ve yalvarmak için yazılanlara denir.
3. Methiye: Herhangi bir şahsı övmek için yazılanlar denir.
4. Naat: Peygamberleri övmek için yazılanlara denir.
5. Hicviye: Birini eleştirmek için yazılanlara denir.
6. Mersiye: Ölen birinin arkasından yazılanlara denir.
Edebiyatımızda kaside türünün en güzel örneklerini Nef’i vermiştir. Onun Siham-ı Kaza adlı kasidesi bu türün en meşhur örneğidir.
Mesnevi
Beyit sayısı sınırsızdır.
Konu sınırlaması yoktur. Genellikle savaş, aşk,tarihi olaylar,dinî olaylar gibi konular işlenir. Mesneviler o dönemde roman ve hikaye türünün yerini tutuyordu. Her beyit kendi arasında kafiyelidir. Uyak düzeni aa, bb,cc,dd,ee,… şeklinde devam eder. Bir şehrin güzelliğini anlata mesnevilere şehrengiz denir.
Türk edebiyatındaki ünlü mesneviler şunlardır:
1. Fuzuli- Leyla ile Mecnun
2. Şeyh Galip- Hüsm ü Aşk
3. Şeyhi-Harname
4. Ahmedi-İskendername
5. Nabi- Hayrabat
6. Süleyman Çelebi-Mevlid
7. Mevlana- Mesnevi
Nazım Birimi Dörtlük Olanlar
Rubai
Kafiyelenişi aaxa şeklindedir. Aruzun belli kalıplarıyla yazılır. Hayatın anlamı ve hayat felsefesi,dünyanın nimetlerinden yararlanma ve ölüm gibi konular işlenmiştir. İran edebiyatına ait olan bu türün en büyük şairi Ömer Hayyam’dır. Türkçe rubailerin en güzel örneklerini Yahya Kemal vermiştir.
Tuyuğ
Divan edebiyatına Türklerin kazandırdığı bir nazım şeklidir. Felsefi konular işlenmektedir. Kadı Burhanettin’in tuyuğları meşhurdur. Uyak düzeni rubai gibidir. Fâilâtün fâilâtün fâilün kalıbıyla yazılır.
Şarkı
Besteyle okunmak için yazılan ve dörtlüklerden oluşan nazım biçimidir. Dörtlük sayısı 3ile 5 arasında değişir. Birinci dörtlükte 2. ve 4. dizeler diğer dörtlüklerde 4. dizeler aynen tekrarlanır. Buna nakarat denir. Türklerin divan edebiyatına kazandırdığı bir türdür. Aşk ,sevgi,günlük hayat gibi konular işlanir. Halk deyişlerine ve söyleyişlerine yer verilir. Şarkı türünün ilk kullanıcısı ve en önemli temsilcisi Nedim’dir. Yahya kemal de bu türü ustalıkla kullanmıştır.
Diğer Türler
Terkib-i Bent
Bentlerle kurulmuş olan bir nazım şeklidir.
Her bent 7 il 10 beyitten oluşut.
Bent sayısı 5 ile 15 arasındadır.
Bentleri birbirine bağlayan beyitlere vasıta beyti denir.
Şairin toplumsal ve felsefi konulardaki düşünceleri konu olarak işlenir.
Terkib-i Bent türünün en önemli ismi Bağdatlı Ruhi’dir.
Türk edebiyatında bu türün en önemli ismi Ziya Paşa’dır.
Terci-i Bent
Terkib-i bente benzer. Yalnız burada bentler arasındaki vasıta beyti aynen tekrarlanır. Konu da daha çok Allah’ın kudreti,kainatın sırları ve kainatın zıtlıkları gibi konulara yer verilir. Bu türün de Türk edebiyatındaki en önemli temsilcisi Ziya Paşa’dır.
Site Kurucusu
0Awesome Comments!