Pontus Rum Cemiyeti
Karadeniz kıyısında yaşayan Rumlar tarafından Kurtuluş Savaşı öncesinde kurulan ve bölgede bağımsız bir devlet olmayı amaçlayan bir cemiyettir.[1]
"Pontus Rum Cemiyeti"; Trabzon, Samsun ve diğer Kuzey Anadolu illerinde Pontus Cumhuriyeti'ni kurmak için faaliyet göstermiş; fakat aslında patrikhaneye bağlı olarak çalışmış bir cemiyettir. Azınlıkların bu teşkilatlarının yanı sıra Ermeni Patriği Zaven Efendi de Rumların teşkilâtlarına benzer bir teşkilât kurmuştur.Üstelik daha önce kurulmuş olan "Taşnaksütyun"ve "Hınçak Ermeni örgütleri" de aynı süreçte faaliyet göstermekteydiler.[2]
Cemiyet, adını eski çağlarda bu bölgede kurulan ve milattan önce 64 yılında roma imparatoru Pompe tarafından ortadan kaldırılan krallıktan almıştır. Bu krallık, aslında İranlılar tarafından kurulduğu halde, sonradan Helenistik bir karakter göstermiş ve Roma'da Hıristiyanlığın resmi din kabul edilmesinden sonra, Roma tabiiyeti altında bulunan bölge halkı da Hıristiyanlaşmıştır.
Fatih Sultan Mehmet döneminde bu bölgede, 1204'de Aleks Kommen'in kurduğu Trabzon Rum İmparatorluğu hüküm sürüyordu ve merkezi Trabzon'du.
Fatih Sultan Mehmet, Anadolu'nun birliğini sağlamak için beylikleri ortadan kaldırmayı düşünüyordu. Kuzeydeki Candaroğulları'nı toprağına kattıktan sonra sıra Karadeniz sahillerini elinde tutan Trabzon Rum İmparatorluğu'na gelmişti. nihayet düzenlediği Trabzon seferiyle Fatih Sultan Mehmet, bu bölgeyi de topraklarına katmış, her yerde yaptığı gibi bu bölge halkını da din ve adetlerinde serbest bırakmıştır.
Osmanlı devleti'nin parçalandığı ve Türk milletinin ölüm-kalım savaşı verdiği kurtuluş savaşı sırasında yüzyıllar boyu kendilerine gösterilen iyi niyeti kötüye kullanan diğer bütün azınlıklar gibi Trabzon ve civarında bulunan Rumlar da Türk düşmanlarıyla işbirliğine girişmişler, bağımsız devlet sevdasıyla "Pontus Rum Cemiyeti"ni kurmuşlardır.
Mondros Mütarekesi'nin getirdiği ağır şartlar, Rumları bir devlet kurma ümidine düşürmüştür. Açıktan açığa propaganda faaliyetlerine girişen Rumların "Pontus" adında bir de gazeteleri vardı. Bu cemiyet, 25.000 kişilik bir çete kurarak dağa çekilmiş, yıllarca beraber ve bir arada yaşadıkları masum Türkleri yok etmeye, köy ve kasabaları yakıp yıkmaya başlamışlardır. Nihayet Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin çalışmalarıyla kurulan Merkezî Ordu, bütün nifak cemiyetleri gibi bu cemiyeti de ortadan kaldırmıştır (1921).[1]
"Pontus Rum Cemiyeti", ilk defa 1904 yılında Merzifon Amerikan Koleji'nde gizli olarak kurulmuştu. 1908 yılında Samsun'da "Müdafâ-i Meşrûte", daha sonra "Mukaddes Anadolu Rum Cemiyeti"nin kurulmasıyla Pontus teşkilatı genişletilmiş, Batum'dan İnebolu'ya kadar olan bölgede bir çok şube açılmıştı. "Pontus Rum Cemiyeti", 1909 yılında Atina'daki "Küçük Asya (Asya-yı Suğra) Cemiyeti"nin emri altına girmiş, ertesi yıl Pontus adlı bir risale yayınlayarak Çalışmalarını daha da yoğunlaştırmıştı. 1. Dünya Savaşı sırasında Rus işgal döneminin himaye ettiği bu faaliyetler, ateşkes sonrasında bu kez Yunanistan'ın güdümünde yeniden hız kazanmıştı. Cemiyetin amacı, Batum'dan Sinop'a kadar uzanan Karadeniz sahillerinde başkenti Trabzon veya Samsun olan bir Karadeniz Rum Cumhuriyeti kurmaktı. Bu amaçla İstanbul'da "Pontus" adıyla bir gazete çıkarmaya başlamış, orta ve doğu Karadeniz bölgesinde Rum azınlığın yaşadığı yörelerde silahlı çeteler oluşturmuştu.
Diğer taraftan aynı amaç doğrultusunda siyâsî faaliyetlerde bulunmak üzere Avrupa'ya heyetler göndermekteydi. Pontusçu Rumlar, bir taraftan da Ermenilerle Trabzon'u paylaşamamak yüzünden rekabet halinde bulunuyorlardı. "Pontus Rum Cemiyeti", Pontus devletini kurmak için Yunanlıların Etniki Eterya cemiyeti ile de sıkı işbirliği içindeydi. Onlara destek sağlıyor, bölge hakkında bilgi veriyor, onların personeline eğitim yaptırıyor, böylece Pontus azim ve kararlılığını ayakta tutmaya çalışıyordu. Bu maksatla Amasya ve Samsun bölgesi Rum Metropoliti Yermanos, düzenli olarak Pontus propagandası yapıyordu.
1 Aralık 1922'de Lozan Konferansı'nın birinci kısım toplantılarında 13 ayrı oturum sonunda Türk-Yunan nüfus mübadelesi anlaşması kabul edildi. Bu karar gereği Trabzon vilayetinde (o zaman Samsun'dan Rize'ye kadardı) yaşayan 193.000 Rum, 1923 yılı başında vapurlarla Yunanistan'a göç ettiler. bu mübadele sonucu, Karadeniz bölgesinde Rum ahalisi kalmadı.[3]
Kaynaklar
[1] www.lafmacun.org/bak/pontus+rum+cemiyeti
[2] http://tr.wikipedia.org/wiki/Pontus_Rum_Cemiyeti
[3] http://sozluk.sourtimes.org/show.asp?t=pontus+rum+cemiyeti
Site Kurucusu
0Awesome Comments!