Define Avcıları

Toprağın altında yatan servet....

Definecilik ne zaman başladı? Define aramak için kime başvurulacak? Günümüzde kullanılan modern define araçları hangileri? Define Kanunu ne diyor? Define bulmak suç mu? Bulana ödül veriliyor mu? Günyüzüne çıkmamış bazı defineler.

Defineciler nerede toplanıyorlar? Büyülü defineler ve ilginç hikayeler. Define arayanların en büyük sorunları neler? Arkeologların definecilere yaklaşımı nasıl? Kısacası define konusunda tüm merak ettiklerinizi bu yazı dizisinde bulacaksınız.

Kanlar döküldü


'Define' sözcüğü insanoğlunun altına ve değerli taşlara ilgi gösterdiği andan itibaren hayatına girdi. Dünyanın her tarafında altına olan ilgi her geçen gün biraz daha arttı ve bunun yanına elmas zümrüt yakut gibi değerli taşlar da eklendi. Zaman içinde korsanlar türedi define avcıları dünyanın dört bir tarafında kol gezdi. Bu uğurda bir çok kanlar döküldü. İnsanlar zengin olmak için kendi akrabalarını bile gözünü kırpmadan katletti. Genellikle varlıklı insanların hazineleri seçildi. Savaşlar yapıldı topraklarından kaçanlar en değerli varlıklarını bulunamayacak yerlere sakladılar. Bununla da kalmadı gemileriçindeki değerli hazineler için batırıldı. Sonuçta birileri hayatlarını kaybetti birileri zengin oldu. Bu olay yüzyıllardan beri aynı şekilde sürüp gitti.

Define hikayeleri her yerde

Çağımızda da bu dayanılmaz cazibe insanların ilgisini çekmeyi sürdürdü. Bundan sonra da sürdürecek gibi. Özellikle ortaçağda birbiri ardına yapılan savaşlarda birçok hazine ya denizin dibinde kaldı ya da bir mağaranın içine saklandı veyahutta bir ağacın altına gömüldü. Bununla birlikte efsaneler birbirini takip etti. Herkes daha önceden bulunamamış gömüler veya batıklarla ilgili eşine dostuna ve akrabasına birşeyler fısıldadı. Anlatılanlar çoğu zaman muallakta kaldı. Anadolu'nun neresine giderseniz gidin hangi köyden geçerseniz geçin define konusunda birçok hikaye anlatılacaktır. Bu hikayelerin içinde 'ulaşılamayan büyülü defineler' 'burada gömü var ama bugüne kadar bulunamadı denilen defineler' 'ünlü padişahların ve kralların defineleri' 'mezar defineleri' gibi çok sayıda define öyküleri anlatıla anlatıla bugünlere kadar geldi.

Peki nedir define?

Define: Sahibi belli olmayan saklanan madeni para ile külçe halinde veya işlenmiş altın gümüş gibi değerli madenlerden yapılan mal veya eşyaya denilmektedir. Define aramak kanunla vatandaşlara bir hak olarak verilmiştir(Madde:696697). Define aramak isteyenler 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile bu kanuna dayanılarak çıkarılan 27.01.1984 gün ve 18294 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 'Define Arama Yönetmeliği' hükümleri uyarınca define(gömü) arayabilmektedirler. Definenin eski eserle olan sınırı 2863 ve 3386 sayılı kanunlarla belirlenmiştir. Buna göre; son 6 Osmanlı Padişahına ait sikkeler define olarak değerlendirilmektedir. Abdülmecit Abdülaziz V.Murat II.Abdülhamit V.Mehmet Reşad ve Vahdettin'e ait sikkeler tescile tabi tutulmadan yurtiçinde alınıp-satılmaları bu yasalarla mümkün olmaktadır.

Bulduğu defineyi teslim eden var mı?

Kesin olmayan verilere göre yapılan araştırmalar Türkiye'de define bulma umuduyla dere tepe demeden gezen ve gözüne kestirdiği yeri kazan binlerce kişinin olduğunu gösteriyor. Fakat buna karşılık bulduğu defineyi müzeye teslim eden bir kişi ve resmi bir kayıt yok. Ayrıca milyonlarca kişinin rüyalarını süsleyen define bulma hayaline kimse inanmak istemese de insanlar 'En azından bir kere define aramak isterdim' diye verdikleri yanıtla bu hayalden vazgeçemeyeceklerini gösteriyorlar. Yine araştırmalar gösteriyor ki define aramayı ciddi bir uğraşı haline getirmiş kişiler yasadışı bir faaliyette bulunmaktan kaçınıyorlar ve yasalar çerçevesinde define arama izni alarak kazı yapıyorlar. Define arama izni için her yıl yetkili makamlara 10-15 kişi başvuru yapıyor. 'İzin alıp da define bulan olmadı. İzin almadan define bulan varsa da müzeye gelip (define buldum) demiyor. Sadece tarihi eserler bulunduğunda müzeye getiriliyor' diyen İstanbul Arkeoloji Müzesi yetkilileri ise şimdiye kadar define bulan birisine rastlamadıklarını ifade ettiler.

YETKİLİLER NASIL DAVRANIYOR?

Vatandaşların bulduğu eseri müzeye getirdiğinde değerini ve alacağını çok iyi bildiğini kaydeden İstanbul Arkeoloji Müzesi yetkilileri şunları söylediler: 'Vatandaşı kesinlikle (niye buldun nasıl buldun) diye ağır sorulara muhatap etmiyoruz. Eseri müzeye getirdiğine göre iyi niyetine kesinlikle itimat ediyoruz. Sadece eğer eser çok önemliyse takibi bakımından bulunduğu yeri yöreyi öğrenmek istiyoruz. Eserin bulunduğu yeri öğrenmenin bize bir tarih sayfasını aydınlatabilecek çok önemli bir veri sağlayacağını kendisine anlatıyoruz. Örneği bol olan eserler için ise nereden bulduğunu öğrenmek için hiçbir zorlamada bulunmuyoruz.' Müzeye eser getiren vatandaşları iyi karşılamaya özen gösterdiklerini teşekkürü ihmal etmediklerini belirten yetkililer eğitim mahiyetinde de aydınlatma yaptıklarını eserin devlet malı ve gelecek nesillere ait bir miras olduğunu anlattıklarını kaydettiler. Bu arada külçe altın bulunduğu takdirde olaya Maliye Bakanlığı'nın el koyduğunu anlatan müze yetkilileri define ruhsatı almanın çok kolay olduğunu fakat eskiden daha çok kişinin ruhsat için başvuruda bulunurken şimdilerde bu sayının düştüğünü belirttiler...

Nerelerde kazı yapılamaz

Define aranacak yer; 2863 sayılı kanunun 6.maddesinde belirtilen yerlerde olamaz. Bu maddeye göre: n Korunması gerekli tescilli taşınmaz kültür varlıklarında

Sit alanı içerisinde kalan yerlerde

Milli tarihimizdeki önemleri nedeniyle zaman kavramı ve tescil söz konusu olmaksızın Milli Mücadele ve Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşunda büyük tarihsel olaylara sahne olmuş binalar ve tesbit edilecek alanlar ile Atatürk tarafından kullanılan evlerde

Mezarlıklarda camilerde mescitlerde türbelerde kazı yapmak diğer bir deyişle define aramak kesinlikle yasaktır

Define arama kanunu ne diyor?

Kültür Bakanlığı'nın 2863 Sayılı Yasa'ya uygun olarak 1984 yılında çıkardığı yönetmeliğe göre izinli olarak define aranabiliyor.

Buna göre belirli bir yerde define bulunduğundan şüphelenen kişi en yakın mülki amire(kaymakamlık) define aramak için dilekçeyle müracaat etmeli. Başvurunun yapıldığı kaymakamlık veya valilik konuyu bölgedeki müzeye intikal ettiriyor ve define aranacak yerin 1/500 ölçekli haritası çıkarılıyor. Ölçeği çıkarılan harita daha sonra ilgili belediyedeki yetkili kişilerce il bayındırlık müdürlüğüne onaylatılıyor.

Bu arada arazinin çeşitli açılardan çekilmiş fotoğrafları da dosyaya ekleniyor. Define aranacak yerin sahibi gerçek ve tüzel kişiler ise noter onaylı muvafakatname vermeleri eğer arazi kamu malı ise orman veya milli emlak müdürlüğünden muvafakatname alınması gerekiyor. Dosyanın müze müdürlüğünce de incelenmesinden sonra bir uzman araziye giderek incelemelerde bulunuyor. Bu arada verilen 'Define Arama Ruhsatı'nın süresi 1 yıldır.

100 metrekare kazılacak

Define aranacak yer sit alanlarından ve tarihi yerlerden değilse 1 ay süreyle ve bir defaya mahsus olmak üzere 100 metrekareyi aşmayacak büyüklükte kazılabiliyor. Kazının sorumluluğunu ise müze müdürlüğü üstleniyor. Müzenin görevlendireceği bir uzman başkanlığında milli emlak müdürlüğünden ve bölgeden sorumlu olan jandarma veya polisten birer gözlemcinin katılımıyla kazı yürütülüyor. Kazıda define arayıcısının da imzalarının bulunduğu tutanaklar günü gününe tutulur. İş bitiminde son tutanaklarla birlikte bakanlığa gönderilir. Define kazısı sırasında herhangi bir kültür varlığına rastlanıldığında kazı derhal durdurularak bakanlığa bildirilir. O andan itibaren define kazısı kurtarma kazısı şeklinde müze müdürlüğünce yürütülür. Define arayıcısı burada devreden çıkar ve herhangi bir hak veya tazminat talebinde dahi bulunamaz.

Kazıları kimler yapıyor?

Bu arada Türkiye'deki kazılar; Türk Bilim Kurumları Yabancı Bilim Kurumları Müzeler ve bilimadamlarının bilimsel başkanlığında ve yine müzelerce gerçekleştirilen kurtarma ve sondaj kazıları şeklinde yürütülmektedir. Su altında korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarının bulunduğu bölgeler ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılarak Kültür Bakanlığı'nca tesbit edilir ve Bakanlar Kurulu kararıyla yayımlanır. Deniz altında böyle kültür ve tabiat varlıklarının korunması ile ilgili bölge varsa buralarda sportif amaçlı dahi olsa dalış yapılamaz ve define aranamaz.


Define maceraları

Sarıyer'li Hasan Hoca anlatıyor: 'Bundan 10 yıl kadar önceydi. Define aramaktan geliyordum. Sarıyer'de saat gecenin 2'si ve polisler beni çevirdi. Dedektörü arabamdaki koltuğun arkasına sakladım. Beni arabadan çıkarttılar ve bagajı açmamı söylediler. O zamanlar Sarıyer'de 'kasap' lakaplı bir katil vardı ve elinde bulunan palayla insanları öldürüyordu. Polisler bu katili bulmak için alarma geçmişlerdi. Neyse ben bagajı açtım ve polisin birisi bağırmaya başladı. 'Kasapı bulduk kasapı bulduk' diye. Bagajda define aramak için çekiç el orağı kazma ve diğer aletler bulunuyordu. Bagajda el orağını gören polisler beni aranılan 'kasap' sanmışlardı. Ben de amirlerine defineci olduğumu ve koltuğun altına dedektör bulunduğunu söyledim. Bunun üzerine beni bıraktılar. Amirbir ay sonra beni evden aldı ve birlikte define aramaya gittik.'